زردی نوزاد چیست؟
به تغییر رنگ و زرد شدن پوست و چشمهای نوزاد تازه متولد شده، زردی نوزاد می گویند که دلیل آن تجمع مقدار زیادی بیلی روبین در خون نوزاد می باشد. زردی در نوزادان زودرس که قبل از هفته 38 بارداری متولد می شوند بسیار شایع است. زردی معمولا به این دلیل ایجاد می شود که کبد نوزاد به اندازه کافی رشد نکرده و توانایی دفع بیلی روبین اضافی بدن را ندارد. اگر میزان زردی نوزاد از حالت عادی بیشتر باشد، موجب بروز عوارض خطرناکی در نوزاد می شود که باید به آن توجه داشته باشید.
چرا نوزاد به زردی دچار می شود؟
بیلیروبین ماده ای زرد رنگ بوده که در هنگام پاره شدن گلبولهای قرمز، به درون خون آزاد میشود. به دلیل اینکه تعداد گلبول های قرمز در خون بالا است و این گلبولهای قرمز به سرعت تولید و پاره میشوند، زردی در بدن نوزاد بیشتر می شود. همچنین از آنجایی که کبد نوزاد به طور کامل تشکیل نشده ممکن است توانایی کمی در دفع بیلیروبین از خون داشته باشد.
علائم زردی نوزاد
زردی معمولا سه روز بعد از تولد ایجاد می شود و به طور طبیعی تا دو هفته بعد از بین می رود. در نوزادان زودرس ممکن است این مشکل 5 تا 7 روز بعد از تولد بروز کند و رفع شدن آن تا سه هفته طول بکشد. همچنین نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند ممکن است به مدت طولانیتری علائم زردی داشته باشند و تا 3 ماه با زردی درگیر باشند.
نوزادی که مبتلا به زردی شده است، رنگ پوست زرد داشته و این زردی معمولا از سر و صورت نوزاد شروع میشود و سپس به قفسهی سینه و روی شکم او می رسد. در برخی نوزادان، زردی به دست و پاها نیز سرایت می کند و اگر پوست نوزاد را با انگشت فشار دهید مشاهده خواهید کرد که زردی پوست بیشتر خودش را نشان میدهد. اگر بخش های زیر در نوزاد زرد رنگ بودند، یعنی نوزاد درگیر زردی شده است:
- سفیدی چشم
- درون دهان
- کف پاها
- کف دستان
نوزادی که مبتلا به زردی است ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- خوابآلودگی
- بیاشتهایی و کم غذا بودن
- ادرار زرد تیره
- مدفوع کم رنگ
علت طولانی شدن زردی نوزاد
بسیاری از افراد این سوال را دارند که زردی نوزاد چقدر طول میکشد تا برطرف شود. یرقان نوزادی معمولا حدود 2 روز بعد از تولد ظاهر شده و تا 2 هفتگی نوزاد پایدار می ماند. در نوزادان زود متولد شده، ممکن است 5 تا 7 روز طول بکشد تا زردی ظاهر شود و بعد از آن حدود 3 هفته بعد بهبود می یابد. همچنین نوزادانی که فقط شیر مادر میخورند، ممکن است چند ماه با زردی درگیر باشند.
آیا ابتلا به زردی در نوزادان شایع است؟
زردی یکی از شایعترین بیماری ها در نوزاد می باشد که اغلب در طی روزهای ابتدایی تولد اتفاق می افتد و طبق آمار از هر ۱۰ نوزاد، ۶ نوزاد دچار زردی میشوند. همچنین، از هر ۱۰ نوزاد زودرس ۸ نوزاد در معرض ابتلا به زردی هستند.
اما از هر ۲۰ نوزاد، تنها در یک نوزاد میزان بیلی روبین به قدری افزایش می یابد که نیاز به درمان پیدا میکند. طبق نظرات پزشکان شیردهی خطر ایجاد زردی در نوزاد را افزایش داده و این نوع زردی میتواند یک ماه یا حتی بیشتر طول بکشد.
عوارض زردی نوزاد
سطح بالای بیلی روبین در خون باعث زردی شدید شده و در صورت عدم درمان میتواند منجر به عوارض جدی زیر شود:
انسفالوپاتی حاد
بیلیروبین برای سلولهای مغز سمی بوده و خطر انتقال آن به مغز وجود دارد. این وضعیت انسفالوپاتی حاد نامیده میشود که درمان به موقع آن از آسیب قابل توجه به نوزاد جلوگیری می کند. این بیماری دارای علائم زیر می باشد:
- بی حالی
- مشکل در بیدار شدن
- گریه با صدای بلند
- مکیدن یا تغذیه ضعیف
- قوس دادن گردن و بدن به سمت عقب
- تب
کرن ایکتروس
سندرمی که در صورت آسیب دائمی مغز ناشی از انسفالوپاتی حاد بیلیروبین اتفاق می افتد. کرن ایکتروس ممکن است منجر به علائم زیر شود:
- حرکات غیر ارادی و کنترل نشده
- نگاه دائمی رو به بالا
- از دست دادن شنوایی
- رشد ناقص مینای دندان
آیا زردی نوزاد قابل پیشگیری است؟
بهترین روشی که می توانید از بروز یرقان و زردی نوزاد پیشگیری کنید، تغذیه کافی است. باید مطمئن شوید که نوزاد، شیر مادر یا شیر خشک کافی مصرف می کند و در نتیجه دفعات دفع زیادی دارد. نوزادی که از شیر مادر تغذیه می کند، باید در چند روز اول زندگی خود روزی 8 تا 12 بار شیر بخورد. نوزادی که با شیر خشک تغذیه می کند باید در هفته اول حدود 30 تا 60 میلی لیتر شیر خشک را هر دو تا سه ساعت مصرف کند.
درمان زردی نوزاد
در بیشتر نوزادان معمولا نیازی نیست که برای درمان زردی نوزاد کار خاصی انجام داد یا به کلینیک های درمان مراجعه کرد. علائم زردی به طور معمول در عرض 10 تا 14 روز از بین میروند اما در صورتی که زردی نوزاد طولانی شد و از بین نرفت باید آزمایش از نوزاد گرفته شود و از دو درمان اصلی زیر استفاده کرد.
فتوتراپی (دستگاه زردی نوزاد) در منزل
با اجاره دستگاه زردی نوزاد، نوع خاصی از نور به پوست نوزاد تابانده میشود و این نور بیلیروبین خون را برای تجزیه توسط کبد و دفع راحتتر آماده میکند. نوزاد باید به حالت برهنه و در حالتی که چشمانش پوشانده شده است، زیر بیلیلایت (Bili Light) یا همان نور آبی قرار بگیرد. اشعه فرابنفش، بیلیروبین خون را تغییر میدهد و نوزاد میتواند راحتتر آن را از طریق ادرار دفع کند.
انتقال خون
علاوه بر فتوتراپی نوزاد، در صورت وخیم بودن اوضاع ممکن است لازم باشد که انتقال خون تبادلی انجام شود. خون نوزاد در این روش با استفاده از یک لوله نازک تخلیه می شود و با خون اهداکننده جایگزین میشود. اکثر نوزادان به خوبی به درمان پاسخ میدهند و پس از چند روز مرخص می شوند.
مراقبتهای خانگی زردی نوزاد
- از آنجایی که نور خورشید به تجزیه بیلیروبین کمک میکند، بهتر است نوزاد را جلوی پنجرهای با نور کافی به مدت 10 دقیقه و دو بار در روز قرار دهید.
- هرگز نوزاد را زیر نور مستقیم خورشید قرار ندهید.
- با نظارت دقیق میتوانید لامپهای فتوتراپی در خانه نصب کنید و از این روش استفاده کنید.
- از عرقیجات گیاهی و داروهای طب سنتی زیر نظر پزشک استفاده کنید.
در چه صورتی برای زردی نوزاد باید به پزشک مراجعه کرد؟
نوزاد باید بین روز سوم تا هفتم پس از تولد که سطح بیلیروبین خون او به اوج میرسد، از نظر زردی معاینه شود. علائم یا نشانههای زیر ممکن است نشان دهنده یرقان یا عوارض ناشی از بیلیروبین اضافی باشد.
- زردتر شدن پوست نوزاد
- زرد شدن پوست روی شکم، بازوها یا پاهای نوزاد
- زرد شدن سفیدی چشم نوزاد
- بی حال شدن نوزاد یا بیدار شدن سخت
- وزن اضافه نکردن نوزاد
- خوب غذا نخوردن نوزاد
- علائم نگران کننده
با تشخیص به موقع و عدم سهل انگاری، زردی نوزاد به راحتی درمان میشود. اگر پوست نوزاد شما زرد رنگ به نظر میرسد و سفیدی چشمها، پوست شکم یا دستها و پاهای نوزاد زرد شده است حتما برای ویزیت و تحت نظر بودن، نوزاد را نزد پزشک ببرید.