یکی از مهم ترین انواع تجهیزات پزشکی، دستگاه مانیتورنیگ علائم حیاتی (Monitoring Patients Vital Signs) می باشد که در تمامی مراکز درمانی و بخش مراقبت ویژه در بیمارستان ها مشاهده می شود و از کاربردهای فراوانی برخوردار می باشد که از جمله آن ها می توان به بخش های NICU، بخش جراحی، ICU ،CCU و همینطور اورژانس اشاره کرد. همانطور که از نامش پیداست از طریق این دستگاه پزشکان و پرستاران قادرند تمامی علائم حیاتی بیمار را بررسی کنند. البته لازم به ذکر است که برای دریافت اطلاعات از روی این دستگاه نیاز به دانش کافی می باشد.
در بخش‌های بیمارستان، بیشتر شاخص‌های فیزیولوژیکی، مانند علائم حیاتی یا فعالیت، مرتباً چند بار در روز بررسی می‌شوند. برخی از ویژگی ها، مانند خواب، به طور معمول کنترل نمی شوند. نظارت مکرر می‌تواند امکان تشخیص زودتر وخامت بالینی بیماران را فراهم کند و ابتکاراتی را برای بهبود سلامت کلی بیماران از طریق ساعات خواب و فعالیت بیشتر تشویق کند. از آنجایی که تغییرات جزئی در علائم حیاتی معمولاً 8 تا 24 ساعت قبل از یک رویداد تهدید کننده زندگی مانند بستری شدن در بخش مراقبت های ویژه یا ایست قلبی رخ می دهد، دستگاه های نظارتی بیمار پتانسیل تشخیص وخامت بالینی را در مراحل اولیه دارند و به پزشکان برای مداخله اجازه می دهد.
مانیتورینگ علائم حیاتی چیست؟
مانیتور علائم حیاتی می تواند دستی یا خودکار باشد و برای کمک به پزشکان و پرستارن در ارزیابی سلامت بیمار طراحی شده است و به نام مانیتورینگ فیزیولوژیک بیمار نیز شناخته می شود
در حوزه مراقبت های ویژه، نظارت مداوم بر علائم حیاتی برای ارزیابی سلامت و رفاه بیماران ضروری است. مانیتورهای علائم حیاتی ابزاری هستند که توسط پزشکان برای اندازه گیری و ثبت داده های مهم مانند فشار خون، ضربان قلب، اشباع اکسیژن و دمای بدن استفاده می شود. این مانیتورها به پزشکان و پرستاران کمک می کنند تا تغییرات در سلامت بیمار را تشخیص دهند و تصمیمات بالینی آگاهانه ای اتخاذ کنند. انواع مختلفی از مانیتور علائم حیاتی وجود دارد که هر کدام عملکردها و کاربردهای متفاوتی دارند.
دستگاه مانیتور علائم حیاتی به منظور نمایش اطلاعات پزشکی بیمار مورد استفاده قرار می گیرد که منجر به بررسی سلامت جسمی فرد توسط پرستار و یا پزشک می شود. در صورتی که نیاز باشد نیز امکان چاپ این اطلاعات پزشکی در دستگاه وجود دارد، مانند دستگاه‌های دارای رکورد حرارتی که توانایی چاپ سیگنال ECG خط اول و پارامترهای بیمار را دارند و از همین طریق پزشک به راحتی بتواند اطلاعات جسمی فرد را به بیمارستان های دیگر ارسال کند.
دستگاه مانیتورینگ برای رده سنی های مختلفی در انواع گوناگونی ساخته شده است که از انواع آن ها می شود به مانیتورینگ کودکان، نوزادان و بزرگسالان اشاره نمود، البته نوع پیشرفته ای از این دستگاه نیز موجود می باشد که برای تمامی سنین مورد استفاده قرار می گیرد.
علائم حیاتی که مانیتورها می توانند اندازه گیری کنند کدامند؟
مانیتور علائم حیاتی می تواند چندین پارامتر مهم سلامتی بیمار را اندازه گیری کند، مانند:
- تعداد ضربان قلب در دقیقه را اندازه گیری می کند.
- فشار خون، نیرویی را که خون بر دیواره رگ ها وارد می کند اندازه گیری می کند.
- میزان اکسیژن موجود در خون را اندازه گیری می کند.
- دمای بدن را اندازه گیری می کند.
علاوه بر این علائم حیاتی اساسی، برخی از مانیتورها می توانند پارامترهای دیگری مانند جریان تنفسی، غلظت دی اکسید کربن در خون، فشار داخل جمجمه و فعالیت الکتریکی قلب را اندازه گیری کنند.
دستگاه مانیتورینگ علائم حیاتی اجزای مختلفی دارد که در متن زیر به آن پرداخته ایم:
اجزاء تشکیل‌دهنده مانیتورینگ علائم حیاتی
- صفحه نمایش: با در نظر گرفتن نوع سیستم قابلیت نمایش اطلاعات مورد نیاز را دارد. سیستم های مانیتور علائم حیاتی دارای صفحه نمایش کوچک بوده که کار را راحت می کند.
- صفحه کلید یا سلکتورهای مناسب: از این طریق می توان سرعت و سهولت مناسب سیستم را تنظیم کرد.
- ماژول ECG: مثل یک سیستم ECG می باشد اما فقط ۳ لید از 12 لید قلبی را به نمایش می گذارد.
- ماژول کنترل دما: دمای بدن بیمار را به صورت دائمی به نمایش می گذارد
- ماژول SPO2: این ماژول مانند یک پالس اکسیمتر عمل می کند.
- ماژول کنترل فشار: برای سنجش منظم فشارخون بیمار از یک فشارسنج اتوماتیک استفاده می‌کند.
اجاره دستگاه پالس اکسیمتر در منزل کرج
هدف استفاده از مانیتور علایم حیاتی چیست؟
مانیتور علایم حیاتی برای بازنگری، ذخیره، نظارت، نمایش، آلارم چندگانه پارامترهای فیزیولوژیکی از جمله ECG، آنالیز قطعه ST، سرعت ضربان (PR) ، فشارخون غیرتهاجمی (NIBP)، فشارخون تهاجمی (IBP)، دی‌اکسیدکربن (CO2)، آنالیز آریتمی، ضربان قلب( HR) ، سرعت تنفس (RR)، دمای بدن (Temp)، درصداشباع اکسیژن (SpO2)، و گاز بیهوشی ABG) ) مورد استفاده قرار می گیرد.
| ماژول ECG/RESP: | از این ماژول برای به نمایش گذاشتن پارامترهای نرخ ضربان قلب Heart Rate، نرخ تنفس Respiration Rate، مواج سیگنال قلب (ECG و سیگنال تنفسRespiration) کاربردی می باشد. |
| ماژول SPO2: | نمایش موج پلتیسموگراف و نمایش پارامترهای نرخ ضربان نبض و درصد اشباع اکسیژن خون (SpO2) |
| ماژول IBP: | برای نمایش مقادیر فشارهای سیستولیک، دیاستولیک و فشار میانگین و همچنین نمایش شکل موج فشارخون تهاجمی مناسب است. |
| ماژول co2: | قابلیت نمایش نرخ تنفس، نمایش شکل موج اندازه‌گیری درصد دی اکسیدکربن و تشخیص حالت Apnea بکار می رود. |
| ماژول Temp: | برای نمایش اختلاف دما بین دو کانال Tempو اندازه‌گیری دما کاربردی است |
| ماژول NIBP: | اندازه‌گیری فشارهای سیستولیک، دیاستولیک و فشار میانگین بیمار به روش به صورت خودکار و غیر تهاجمی |
مانیتورینگ علایم حیاتی معمولاً ماژول‌های ذکر شده را پشتیبانی می کنند. بعضی از آنها به صورت ثابت روی هر دستگاهی وجود دارد، ولی برخی دیگر در صورت در خواست مشتری بر روی دستگاه نصب خواهد شد.
نحوه کار با مانیتورنیگ علائم حیاتی به چه صورت است؟
-
ماژول ECG/Resp:
برای نمایش امواج سیگنال قلب، نرخ تنفس (Respiration rate) سیگنال تنفس بیمار (Respiration) و نرخ ضربان قلب (Heart rate) کاربردی می باشد.
-
ماژول SpO2:
فناوری نوری، میزان درصد اشباع اکسیژن خون را نشان می‌دهد. از این رو عوامل مختلفی روی دقت اندازه‌گیری این ماژول تاثیر می‌گذارند که می توان زیر را فهرست کرد:
- قرارگیری نامناسب پروب SpO2
- افت جریان خون ناشی از شوک بیمار به طوری درصد اکسیژن خون قابل اندازه‌گیری نباشد. به طور مثال در اثر دمای پایین بدن، کم‌خونی با رگ بند
- هنگام استفاده از دستگاه الکتروسرجری
- تغییر هرکدام از این عوامل در اندازه گیری ماژول موثر است.
- نور زیاد محیط
- حرکت و لرزش بیش از حد بیمار
- تداخل الکترومغناطیسی مانند تداخل با دستگاه MRI
- وجود رنگدانه‌هایی مانند متیلن بلو یا ایندیگو کارمین در خون بیمار
- هموگلوبین‌های غیرعادی همچون متاگلوبین و کربوکسی هموگلوبین
-
ماژول NIBP:
برای اندازه‌گیری غیرتهاجمی و خودکار فشار خون سیستولیک، دیاستولیک و میانگین بیمار کاربردی می شود. زمانی‌که نرخ ضربان قلب بیمار کمتر از ۴۰ یا بیشتر از ۲۴۰ باشد، یا در صورتی‌که بیمار زیر دستگاه قلبی-ریوی است، اندازه‌گیری توسط این ماژول امکان‌پذیر نمی باشد. در متن زیر به شرایطی که ممکن است در دستگاه اختلال ایجاد کند را بیان کرده ایم:
- کاهش دمایی که منجر به کاهش جریان خون شود
- حرکت و لرزش بیش از حد بیمار یا تشنجی که در آن فشارخون سرخرگی و ضربان منظم به سختی قابل تشخیص است.
- بدیهی است در این موارد بهتر است از این اندازه‌گیری استفاده نشود.
- آریتمی قلبی
- ورم شدید
- پس از شوک شدید
- تغییرات سریع فشار خون
-
ماژول IBP:
فشار خون تهاجمی، سیستولیک و دیاستولیک را اندازه‌گیری می‌کند. این ماژول درواقع قادر به اندازه‌گیری یک حسگر فشار، فشارخون شریان سرخرگی یا رگ وریدی را به صورت مستقیم است. خروجی این ماژول بر روی صفحه نمایش به صورت منحنی نمایان می‌شود. در برخی از مانیتورهای علائم حیاتی، دو کانال IBP وجود دارد که به‌طور همزمان فشار دو نقطه مجزا را می‌سنجند و اطلاعاتی همچون شکل موج، فشار سیستولیک، دیاستولیک و فشار میانگین را به نمایش می گذارد.
-
ماژول دما (Temperature):
برای نمایش دما و اختلاف دمای بین دو کانال دما کاربرد دارد. در حالت کلی اساس کار سنسورهای دمایی اندازه‌گیری میزان تغییر مقاومت بر اساس تغییر دما است. در برخی مانیتورها دو کانال اندازه‌گیری دما وجود دارد که برای نمایش دمای دو نقطه مختلف از بدن مورد استفاه قرار می گیرد.
-
ماژول CO2:
جهت نمایش درصد دی‌اکسیدکربن در هوای بازدم بیمار به کار می‌رود. این میزان به شکل موج ظاهر می‌شود و نرخ تنفس و حالت آپنه تنفسی را نیز تشخیص می‌دهد.
واحد اندازه‌گیری ماژول‌های مانیتورینگ
تمامی ماژول‌ها، واحد اندازه‌گیری خاصی دارند که در متن زیر به آنها پرداخته ایم:
- گازهای تنفسی: % یا فشار بر حسب mmHg
- برون ده قلبی: لیتر بر دقیقه L/min
- نرخ تنفس: ضربان بر دقیقه BPM
- نرخ ضربان قلب: ضربان بر دقیقه BPM
- دما: درجه سانتی گراد °C
- فشار خون: mmHg
- اکسیژن خون: %
میزان بازه‌های استاندارد برای افراد بالغ به صورت زیر است:
- برون ده قلبی:L/min ۶
- نرخ تنفس:BPM ۱۲
- درصد اشباع گازها: نیتروژن ۷۹%، اکسیژن ۱۷%، دی اکسید کربن ۴%
- نرخ ضربان قلب: BPM 90- 50
- فشار خون: mmHg 80/120
- اکسیژن خون: ۱۰۰- ۹۵%
- دما: °C 37
مقادیر بازه‌های استاندارد برای نوزادان نیز به صورت زیر است:
- دما: °C 37
- نرخ تنفس: BPM ۸۰- ۴۰
- درصد اشباع گازها: نیتروژن ۷۹%، اکسیژن ۱۷%، دی اکسید کربن ۴%
- نرخ ضربان قلب: BPM 180- 120
- اکسیژن خون: ۹۸ – ۹۵%