متفورمین (metformin) یکی از مهم ترین داروها برای دیابت می باشد که به صورت خوراکی مصرف می شود و به تعادل قند خون کمک می کند. این دارو که اغلب برای درمان دیابت نوع 2 توسط پزشک متخصص تجویز می شود، مهم است بدانید که برای درمان دیابت نوع 1 استفاده نمی شود. اغلب می توان آن را همراه با انسولین و برخی از داروهای دیابت تجویز کرد. علاوه بر دیابت نوع 2، می توان از آن در درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنان نیز استفاده کرد. در صورت استفاده همراه با رژیم غذایی مناسب و ورزش، می توان به موفقیت مطلوب در درمان دیابت نوع 2 دست یافت و همچنین برخی از افراد برای لاغری نیز از متفورمین بهره مند می شوند. در این مقاله قصد داریم به طور مفصل توضیح دهیم که متفورمین برای چیست و چه تاثیری به روی لاغری و قاعدگی علاوه بر دیابت نوع 2 دارد از همین روی با ما همراه باشید.
متفورمین چیست؟
متفورمین یک داروی خوراکی ضد دیابت است که برای کمک به کنترل قند خون، اغلب در درمان دیابت نوع 2 استفاده می شود. متفورمین گروهی از داروها است که سالهاست در درمان دیابت استفاده میشود.
متفورمین افزون بر اینکه یک داروی رایج برای درمان دیابت نوع 2 می باشد، برای درمان سایر بیماری ها مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) نیز کاربردی می باشد. متفورمین به طور کلی با هزینه کم قابل تهیه می باشد، وظیفه اصلی متفورمین ایجاد تعادل در میزان قند خون با کاهش قند خون بالا در بیماران دیابتی نوع 2 است. این دارو مقدار گلوکز تولید شده توسط کبد را کاهش می دهد و میزان قند جذب شده توسط بدن را کاهش می دهد.
اثر انسولین، داروی اصلی مورد استفاده در درمان دیابت را در بدن افزایش می دهد. به طور کلی در ترکیب با داروهای انسولین استفاده می شود. برخلاف سایر داروهای دیابت، این دارو باعث افزایش وزن فرد نمی شود. متفورمین خطر عوارض جدی ناشی از دیابت مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، مشکلات کلیوی، آسیب عصبی و مشکلات چشمی را کاهش می دهد. این به شما امکان می دهد دیابت را تحت کنترل داشته باشید و از شما در برابر سایر عوارض دیابت مانند آسیب عصبی و کاهش توانایی جنسی محافظت می کند.
عملکرد متفورمین چیست؟
مشکل اصلی در مشکلات سلامتی مانند دیابت، پیش دیابت و مقاومت به انسولین این نیست که لوزالمعده انسولین تولید نمی کند، بلکه این است که در بدن به انسولین مقاومت وجود دارد.
metformin با کاهش تولید گلوکز در کبد، قند خون را کاهش می دهد و به سلول ها کمک می کند تا گلوکز و انسولین را به طور موثرتری استفاده کنند. متفورمین با کاهش میزان گلوکز جذب شده از غذا عمل می کند. همچنین پاسخ بدن به انسولین را افزایش می دهد که به کنترل سطح قند خون کمک می کند.
متفورمین میزان گلوکز تولید شده توسط کبد را کاهش می دهد و تولید اسیدهای چرب در بدن را کاهش می دهد که می تواند منجر به کاهش وزن شود. علاوه بر این، متفورمین همچنین حساسیت سلول ها را به انسولین افزایش می دهد که به کاهش سطح قند خون کمک می کند.
در چه مواردی متفورمین metformin تجویز می شود؟
مقاومت به انسولین: | مقاومت به انسولین، مانعی برای افرادی است که می خواهند وزن کم کنند. به همین دلیل، افرادی که نمی توانند وزن خود را کاهش دهند، احتباس آب و نمک خواهند داشت و مقاومت به انسولین، تعدادی از بیماری ها مانند فشار خون را به همراه خواهد داشت. متفورمین حساسیت به انسولین را در مقاومت به انسولین افزایش می دهد و در نتیجه از دفع آب و نمک از بدن پشتیبانی می کند. بنابراین فشار خون تا حدی کاهش می یابد و تنظیم قند خون حاصل می شود. |
دیابت نوع 2: | متفورمین اغلب اولین داروی انتخابی در درمان دیابت نوع 2 است. دیابت وضعیتی است که در آن توانایی بدن برای تنظیم قند خون تحت تأثیر قرار می گیرد. متفورمین با کاهش قند خون، کاهش تولید گلوکز در کبد و اجازه دادن به سلول های بدن برای استفاده موثرتر از گلوکز به کنترل قند خون کمک می کند. علاوه بر این، در مطالعات مربوط به استفاده از متفورمین; نشان داده شده است که اثرات داروهای مورد استفاده در درمان سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد و خطر عود سرطان را کاهش می دهد. همچنین در مطالعات نشان داده شده است که خطر ابتلا به زوال عقل را در بیماران مورد استفاده در درمان دیابت کاهش می دهد. |
پیش دیابت (دیابت پنهان): | استفاده از متفورمین در مرحله پیش دیابت در بیمارانی که رژیم غذایی آنها تغییر نمی کند، روند منجر به دیابت را طولانی می کند. در نتیجه، وقتی همان مقدار انسولین کار بیشتری می کند، لوزالمعده کمتر خسته می شود و روند منجر به دیابت طولانی می شود. |
دیابت در دوران بارداری: | هنگام بارداری، برخی از زنان دچار نوعی دیابت به نام دیابت بارداری می شوند. متفورمین می تواند به کنترل دیابت در بارداری کمک کند. محافظت در برابر عوارض جانبی داروهای ضد روان پریشی: برخی از داروها مانند داروهای ضد روان پریشی ممکن است عوارض جانبی مانند افزایش وزن داشته باشند. استفاده از متفورمین می تواند به کاهش اثر افزایش وزن چنین داروهایی کمک کند و باعث کنترل وزن شود. |
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): | سندرم تخمدان پلی کیستیک، بیماری است که در زنان به دلیل عدم تعادل هورمونی ایجاد می شود. متفورمین ممکن است گزینه ای برای درمان PCOS باشد. PCOS با مشکلات ناشی از مقاومت به انسولین و قند خون بالا همراه است. متفورمین می تواند با کاهش مقاومت به انسولین به اصلاح عدم تعادل هورمونی و تسکین علائم PCOS کمک کند. |
متفورمین برای لاغری: | با اینکه تا به حال هیچ سازمان غذا و دارویی تایید نکرده اند که متفورمین موجب لاغری می شود اما در بسیاری از موارد برای لاغری شکم و پهلو د افراد دیابتی و همینطور افراد سالم مورد استفاده قرار می گیرد و توسط پزشکان تجویز می شود. البته افراد ورزشکار نیز برای کاهش وزن در دوره کات از این دارو استفاده می کنند. البته توصیه می شود که بهتر به جای استفاده از قرص متفورمین در دوره کات از چربی سوزی هایی که مکمل بدنسازی هستند استفاده کنید به این دلیل که بعد از انجام تمرین سنگین به افت قند دچار می شوید و این دارو می تواند سبب رفتن شما به کما شود. |
نکته مهم: بدون تجویز پزشک متخصص از داروی متفورمین برای لاغری و دیابت استفاده نکنید
میزان مصرف متفورمین
برای افرادی که به دیابت نوع 2 دچار هستند، قرص متفورمین در دوزهای متفاوتی تجویز می شود و پزشک متخصص با در نظر گرفتن آزمایش خون و سایر آزمایشات مورد نظر تعیین می شود. به این صورت که برخی از بیماران انسولین و متفورمین تجویز می شود به برخی دیگر فقط متفورمین تجویز می شود. انواع دوز داروی به شرح زیر می باشد.
دوز بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیگرم (mg) برای اثر طولانی و آهسته مناسب می باشد که البته بیشتر از ۲۵۰۰ میلیگرم در روز نباید در بزرگسالان مصرف شود.
دوز بین ۵ تا ۸٫۵ میلیلیتر (ml) برای اشکال مایع متفورمین گزینه ی خوبی است که از ۲۵ میلیلیتر در روز نباید بیشتر مصرف شود.
در کودکان باید دوز ۵ میلیلیتر دوبار در روز مصرف شود (البته اگر فرم مایع متفورمین توسط پزشک تجویز شده است)
لازم به ذکر است که اگر یک دوز متفورمین را فراموش کردین حتما در اسرع وقت مصرف کنید. اما اگر نزدیک به دوز مصرفی بعدی بودید، طبق روتین روزانه مصرف کنید و دوز قبلی را فراموش کنید و هرگز دو قرص را برای جبران دوز فراموش شده مصرف نکنید.
بهترین زمان مصرف متفورمین
این دارو در حالت کلی به دو شکل طولانی اثر (آهسته رهش) و آهسته تولید می شود.
محتوای درون قرصهای آهسته رهش به مرور زمان محتوای خود را آزاد می کند از همین روی نیازی نیست در روز چندبار آنرا مصرف کنید. و در قرص های استاندارد، محتوای متفورمین با سرعت در بدن آزاد می شود و طبق نسخه پزشک در روز چند دوز مصرف می شود.
البته متفورمین که مشکل بلع دارد، به صورت مایع نیز تولید می شود. برای جلوگیری از بروز عوارض این قرص بهترین زمان برای مصرف قرص متفورمین همراه یا بلافاصله بعد از وعدهی غذایی می باشد . این دارو را نجویید و با یک لیوان آب مصرف کنید. چنانچه metformin مایع مصرف میکنید پودر را در یک لیوان ریخته و حدود ۱۵۰ میلیلیتر آب به آن اضافه کنید. بعد از هم زدن متفورمین در آب آن را بنوشید.
عوارض قرص متفورمین چیست؟
این دارو ممکن است باعث تغییراتی در قند خون شود. شما باید بدانید که علائم قند خون بالا یا پایین چیست و در صورت داشتن این علائم چه باید بکنید. متفورمین ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. اگر هر یک از این علائم شدید بود، به پزشک خود اطلاع دهید. و در مواقع اورژانسی با 115 تماس حاصل فرمایید.
- اسهال
- تورم
- معده درد
- نفخ شکم
- سوء هاضمه
- یبوست
- طعم فلزی ناخوشایند در دهان
- اسیدیته
- سردرد
- قرمزی پوست
- ضربان قلب آهسته یا نامنظم
- تغییر ناخن
- درد عضلانی
- خستگی
- ضعف
- مشکلات تنفسی
- خوابآلودگی غیرمعمول
- حالت تهوع
- سرگیجه یا سبکی سر
علائم «هیپوگلیسمی» (افت ناگهانی قند خون):
- تحریکپذیری
- تعریق
- گرسنگی زیاد
- ضربان قلب سریع
- سردرد
- ضعف
- لرزیدن یا احساس لرزش
- خوابآلودگی
- سرگیجه
علائم «کاهش ویتامین B۱۲»:
- کاهش محسوس اشتها
- سوزن سوزن شدن دست و پا
- انرژی کم
- ضعف عضلانی
تداخلات دارویی متفورمین
سوبسترای MATE1، سوبسترای MATE2-K ، سوبسترای OCT1 ، سوبسترای OCT2 ، مهارکننده OCT1 ، عامل ضد دیابت ، اتصال به رزین/ پلیمر تعویض کاتیونی، تشدید اسیدوز متابولیک
منع مصرف متفورمین چیست؟
- سابقه حساسیت به متفورمین یا داروهای مشابه
- نارسایی کلیوی شدید و eGFR <30
- اسیدوز متابولیک
- کتواسیدوز دیابتی
- اسیدوز لاکتیک
- هایپوکسمی
- کمآبی بدن شدید
- سپسیس
- جراحی
- بیماریهای کبدی
- عفونت شديد،سوختگي شديد، تروما، استرس روحی و جسمی