در ستون فقرات بدن ما 24 عدد مهره وجود که بین آنها بافت ژلاتینی و همینطور غضروفی قرار گرفته است، این بافت غضروفی به عنوان یک بالش در هنگام حرکت مهره ها و همچنین فشار روی ستون فقرات عمل می کند از همین روی سبب راحتی در حرکت ستون فقرات می شود. هنگامی که مایع های بین مهره ها بیرون بزند و به ریشه های عصب و همینطور نخاع فشار وارد کند، دیسک کمر یا Herniated disc اتفاق می افتد که رایج ترین مشکل ستون فقرات بوده و اغلب در مهره های آخر رخ می دهد از علائم های دیسک کمر می شود احساس گزگز، کاهش دامنه حرکتی، درد و بی حسی را نام برد. با سایت پرستاری و پزشکی مهرگان نو همراه باشید لذا در این مقاله به بحث دیسک کمر چگونه به وجود می آید و چگونه آن را کنترل کنیم؟ پرداخته ایم.
دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات از استخوان هایی به نام مهره تشکیل شده است و وظیفه ی آنها مراقبت از نخاع و ریشه های عصبی می باشد تا فرد به راحتی بتواند حرکت کند. مهرها که از طریق دیسک های مهره ای که به عنوان ضربه گیر عمل می کند و در نهایت انعطاف پذیری در ستون فقرات را ایجاد می کند از هم جدا می شوند. این دیسک ها از ژل های نرم به نام نوکلئوس پولپوزوس که با حلقه ای سخت از غضروف فیبروزی احاطه شده تشکیل شده است. وقتی این ژل های نرم که نوکلئوس پولپوزوس نام دارند به کانال نخاع از طریق نوعی برآمدگی نفوذ کند دیسک کمر اتفاق می افتد. اغلب دیسک کمر بین مهره های 4 و 5 مهره کمری یا بین مهره 5 و استخوان خاجی اتفاق می افتد. در واقع می شود گفت به این برآمدگی فتق دیسک یا دیسک پاره شده گفته می شود که موجب آسیب به ریشه های عصبی می شوند.
علت دیسک کمر چیست؟
همانگونه که ذکر شد بیماری شایع می باشد که به مرور زمان به دلیل فرسایش اتفاق می افتد و از مواردی که موجب آن می شود می توان موارد زیر را فهرست کرد:
- وزن بالا
- ضعف عضلات کمر
- سبک زندگی نادرست و بی‌تحرک
- عوامل ژنتیکی و ارثی
- بالا رفتن سن
- انجام مداوم برخی از فعالیت‌ها
- بلند کردن اجسام سنگین
- چرخش ناگهانی
چه چیزی باعث ایجاد دیسک کمر می شود؟
دیسک های بین مهره ای با افزایش سن فرسوده می شوند که دیژنراسیون دیسک نامیده می شود و فضای بین مهره را تنگ می کند و در نهایت موجب فتق دیسک می شود، در لیست زیر به سایر دلایل اشاره کرده ایم:
- جنسیت که مردان بیشتر در معرض دیسک کمر قرار می گیرند.
- بلند کردن اشیا به صورت نادرست
- چاقی و اضافه وزن
- استعمال دخانیات
- آسیب دیدگی کمر یا گردن
- کشیدگی
- رانندگی مداوم
- فعالیت‌های تکراری که باعث فشار بر ستون فقرات میشود
رایج ترین علائم دیسک کمر چه چیزی می باشد؟
با توجه به محل دیسک کمر، علائم آن نیز متفاوت می باشد، همانگونه که انتظار می رود شایع تریت علائم فتق دیسک که در ناحیه کمر رخ می دهد، کمر درد می باشد، در متن زیر به علائم آن اشاره کرده ایم:
- درد هنگام نشستن و برخاستن
- داشتن درد در هنگام پیاده روی کوتاه مدت
- درد و بی حسی در یک سمت بدن
- از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع
- درد پایین کمر که از باسن تا قوزک یا کف پا ادامه دار می باشد
- احساس سوزن سوزن شدن در یک پا که از باسن تا پشت زانو ادامه دارد
- احساس ضعف در برخی از عضلات یک یا هر دو پا
- درد جلوی ران پا
- درد عمیق عضلانی و اسپاسم عضلات
علائمی که ذکر شد، ممکن است به صورا تنهایی و ترکیبی بروز دهد در شرایطی که بی‌حسی و ضعف هر دو پا و عدم کنترل ادرار و مدفوع را تجربه کردید به سرعت به پزشک متخصص مراجعه کنید. در نظر داشته باشید که دیسک کمر با وجود اینکه در کمر اتفاق می افتد اما مشکلاتی را در پاها ایجاد می کند که به شرح زیر می باشد:
- گرفتگی و سفت شدن
- ضعف و فلج پا
- لاغری ران و ساق پا
- صافی کف پا
- درد
- سوزش
- سردی
- گرمی
- بی حسی
- خارش
انواع دیسک کمر چیست؟
-
دیسک کمر خفیف
در ین نوع از دیسک کمر که دیسک سالم است و با پارگی آنولار آغاز می شود و در لایه بیرونی یک ترک جزئی بروز می دهد و هنگامی که دیسک شدید شود که دیسک بین مهره ای (هسته پالپوس) که شامل غضروف و مواد ژله ای است از محل خود خارج شده اما لایه ی بیرونی وصل می باشد.
-
دیسک کمر شدید
قسمت خارجی دیسک بین مهره ای که شامل هسته نرم که از لایه بیرونی سخت و پوشش بسیار قوی تشکیل شده است دچار شکستگی شود، بیرون زدگی دیسک کمر اتفاق می افتد. هنگامی که پارگی دیواره بیرونی دیسک رخ بدهد و دیسک جدا شود فرد به مرحله ی شدید تر و سخت تری رسیده است در چنین شرایطی به دلیل داشتن دردهای شدید فرد مجبور به انجام عمل جراحی خواهد بود.
تشخیص دیسک کمر چگونه است؟
برای پی بردن به فتق دیسک کمر پزشک به معاینه فیزیکی از جمله رفلکس‌ها، قدرت عضلات، توان راه رفتن، میزان احساس ضربات آهسته و لرزش و همینطور بررسی سابقه ی پزشکی فرد می پردازد، افزون بر این ها نیاز به انجام مواردی است که در متن زیر به آنها پرداخته ایم.
ام آر آی: برای تصویربرداری از ساختارهای درونی بدن و اندام ها از MRI یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی استفاده می شود .
میلوگرام: برای بدست آوردن تصاویر واضح و آشکار از ساختار درونی بدن به درون مجرای نخاع رنگ تزریق می شود.
سی تی اسکن: برای بدست آوردن تصاویر محوری یا افقی از بدن از روش تشخیصی نیز ترکیبی از فناوری رایانه ای پرتونگاری استفاده می شود که قادر به تصاویر برداری از بخش های مختلف بدن مانند استخوان‌ها، عضله‌ها، چربی و اندام‌ها می باشد.
الکترومیوگرافی یا عضله‌نگاری برقی (EMG): در این آزمایش واکنش عضله یا فعالیت الکتریکی در پاسخ به تحریک عصب عضله، اندازه‌گیری میشود.
اشعه ایکس: از اشعه ایکس برای تصویر برداری از اندام ها، بافت های داخلی و استخوان ها استفاده می شود.
درمان دیسک کمر
عواملی از جمله سن، وضعیت سلامت عمومی و سابقه پزشکی، نوع عارضه ایجاد شده، میزان تحمل در برابر داروها شدت عارضه و گسترش آن در درمان دیسک کمر موثر می باشد که به شرح زیر است:
-
دارو درمانی
برای تسکین درد می شود از بعضی داروهایی که بدون نسخه قابل استفاده هستند از جمله ایبوپروفن ، ناپروکسین و موارد مشابه آن است، چنانچه این داروها تاثیر گذار نبودند پزشک مسکن هایی مانند کدئین یا ترکیب اکسی‌کدون ـ استامینوفن را تجویز می کند که کوتاه مدت است. شل کننده های عضلانی که برای اسپاسم یا گرفتگی عضلانی تجویز میشوند و همچنین مصرف برخی از داروهای درد عصبی مانند گاباپنتین، پرگابالین، دولوکستین، ترامادول و آمی‌تریپتیلین که درد های عصبی کمک می کند.
-
کمپرس سرد و گرم
کمپرس آب گرم : برای کم شدن گرفتگی ماهیچه و بیرون زدگی دیسک کمر می شود از آب گرم استفاده کرد که سبب به جریان افتادن خون و کاهش درد ماهیچه ها می شود.
کمپرس آب سرد : برای درمان التهابات و آسیب دیدگی های بافت نرم می شود از کمپرس آب سرد استفاده کرد.
-
فیزیوتراپی
برای توانبخشی از فیزیوتراپی استفاده می شود که موجب اصلاح فعالیت های روزمره فرد می شود.
این روش درمانی بدون مشارکت فرد و یا با همکاری کم او انجام می شود (درمان غیرفعال) به این صورت که در این روش درمان هایی شامل ماساژ، کشش و اولتراسوند را بر روی بیمار انجام می شود البته درمان های فعالی وجود دارد که برای افزایش انعطاف پذیری، قدرت، تعادل، هماهنگی و تحمل فرد پیاده سازی می شود. زیست مکانیک اصلاح وضعیت اندامی و آموزش شیوه صحیح و ایمن حرکت دادن بدن را دربرمی‌گیرد از دیگر روش های فیزیوتراپی می باشد.
-
طب سوزنی
یکی از بهترین روشها برای درمان دیسک کمر، طب سوزنی الکترونیک می باشد. در کشور های آمریکا و چین، روش طب سوزنی الکترونیک انتخاب اول در درمان دیسک کمر می باشد.
-
لیزر درمانی
امواج مادون قرمز و نور باعث تحریک روند طبیعی بهبود دیسک کمر میشود به این صورت که انرژی نوری به عمق بافت ها نفوذ می کند و سبب افزایش جریان خون و بازگشت عملکرد طبیعی سلولها می شود.
ماساژ و درمان دستی
ماساژ میتواند به کمردرد کمکی بسیاری کند و میتواند جریان خون را در بدن فرد افزایش دهد. ماساژ شامل ضربه زدن کنترل شده و مالش دادن و دستکاری بافت های کمر و پشت بدن است و موجب می شود که اکسیژن و مواد مغذی به عضلات برسد.
-
تزریق
تزریق اپیدورال کمر برای تسکین درد کمر و پا صورت میگیرد و می تواند علائم درد، التهاب عصب را کمتر کند. از دیگر روش های درمان دیسک کمر می شود به تزریق اوزون و پی آر پی اشاره کرد.